Im Westen Nichts Neues (All Quiet on the Western Front)

Η ταινία “Im Westen Nichts Neues” έρχεται ως υπενθύμιση ότι ο πόλεμος είναι ο χειρότερος εθισμός της ανθρωπότητας και καθώς μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, σχεδόν έναν αιώνα μετά, ΑΚΟΜΑ δεν έχουμε πάρει το μάθημά μας!

“Im Westen Nichts Neues“

Το Netflix φιλοξενεί μια πολεμική ταινία που θα συζητηθεί πολύ. Θα ξεκινήσω λέγοντας ότι την είδα με μια ανάσα κι απο τα πρώτα λεπτά ένιωσα την καρδιά μου να σφίγγεται. Η ταινία δείχνει την αθλιότητα, την ωμή πραγματικότητα της βίας, την εξαθλίωση, την τρέλα και το χάος του πολέμου και τον αέναο κύκλο της σφαγής του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ακολουθούμε την ιστορία ενός νεαρού Γερμανού στρατιώτη, του Paul Bäumer, κατά την διάρκεια της στράτευσης του στο Δυτικό Μέτωπο. Οι συμπολεμιστές του κι εκείνος και μαζί τους και οι θεατές, βιώνουν τη φρίκη. Από γελαστά παιδιά γίνονται ψυχροί, άχρωμοι, ανέκφραστοι στρατιώτες της πρώτης γραμμής!

“Ουδέν Νεότερον από το Δυτικό Μέτωπο”

Ο Γερμανός σκηνοθέτης Edward Berger (Jack, 2014 | Deutschland 83, 2015 | Patrick Melrose, 2018) ανέλαβε να μεταφέρει στην οθόνη το μυθιστόρημα του Γερμανού βετεράνου Erich Maria Remarque (1929). Εμείς το διαβάσαμε και το λατρέψαμε όταν το ξεφυλλίσαμε ως έφηβοι με τον τίτλο “Ουδέν Νεότερον από το Δυτικό Μέτωπο“.

Το βιβλίο έχει μεταφερθεί ξανά στον κινηματογράφο, το 1930, με μεγάλη επιτυχία καθώς κέρδισε 2 Όσκαρ. Ο πήχης ήταν ψηλά αλλά ο Ε. Berger νομίζω ότι στάθηκε αντάξιος στις προσδοκίες και δημιούργησε μια καθηλωτική εκδοχή του βιβλίου. Θα μπορούσα να πω ότι είναι περισσότερο θεατρικό αλλά διατηρεί ατόφιο το θέαμα του πολέμου: ψυχρό, φρικιαστικό, μάταιο.

Η ταινία ξεκινά ακολουθώντας έναν νεαρό στρατιώτη στο πεδίο της μάχης ο οποίος στην πρώτη του επίθεση χάνει τραγικά τη ζωή του…

Τα ρούχα των νεκρών μαζεύονται σε στοίβες, πλένονται, ράβονται και δίνονται σε νέους στρατιώτες. Η αξία της ζωής ισοπεδώνεται μέσα σε λίγα λεπτά και κυριαρχεί  η “ανάγκη” για πόλεμο στο βωμό των γεωπολιτικών συμφερόντων και παιχνιδιών εξουσίας. Έχεις καταλάβει τι θα δεις, αρχίζεις να σφίγγεις τις γροθιές σου. Παρακολουθείς εκείνους που με πλήρη άγνοια κινδύνου και ενθουσιασμό (!) πηγαίνουν να υπηρετήσουν στο Δυτικό Μέτωπο.  Όσοι έχετε διαβάσει το βιβλίο θα διαπιστώσετε “ξεπατικώνει” αρκετές σκηνές όπως ήταν στο βιβλίο, όχι όλες όμως. Λείπει το Χίμελστος, λείπει ο Φράντς Κέμμεριχ και οι μπότες του… Θα γνωρίσετε όμως τον “Kat” Katczinsky ή Stanislaus (Albrecht Schuch).

Από το πλάνο ενός καταπράσινου τοπίου σε εκείνο το κολασμένο του χαρακώματος, γεμάτο λάσπη και βρωμιά.

Η ταινία ακολουθεί την αφηγηματική πλοκή του βιβλίου καθώς “πηδάει” από τη μια εικόνα στην άλλη σαν να ξεφυλλίζεις τις σελίδες του. Από το πλάνο ενός ηλιόλουστου, καταπράσινου τοπίου σε εκείνο το κολασμένο του χαρακώματος, γεμάτο λάσπη και βρωμιά. Για να τονίσει την αυθαιρεσία της μάχης, ο Ε. Berger έχει προσθέσει μια πλοκή που λείπει από το μυθιστόρημα. Είναι η αγωνία και οι προσπάθειες του πολιτικού τον Matthias Erzberger (Daniel Brühl, Inglourious Basterds) για την εξασφάλιση της ανακωχής μεταξύ της Γερμανίας και των Συμμαχικών Δυνάμεων. Ο τρόπος που τον παρουσιάζει, ως ευγενή, καλοντυμένο μεταξύ καλοντυμένων στρατηγών με γεμάτες κοιλιές προσφέρει μια αντίθεση, της “χοντρή” πολυτέλειας της πολιτικής έναντι της πεινασμένης απόγνωσης του πολέμου στα χαρακώματα.

Ο Berger θέλει να μας φέρει “κοντά” στον πόλεμο…

Η αντίληψη, την οποία ενστερνίστηκαν αργότερα και οι Ναζί, εκείνη του “μεγαλείου της χώρας” αλλά και του ότι οι πολιτικοί με τα κουστούμια στα γραφεία προδίδουν όσους αγωνίζονται στο μέτωπο είναι ξεκάθαρη και σερβίρεται καλογυαλισμένη και τακτοποιημένη. Η εκφραστικότητα του ηθοποιού που υποδύεται τον Paul, Felix Kammerer, τα μάτια του, η σιωπή αξίζουν όσες χιλιάδες λέξεις μαζί. Την βαριά ατμόσφαιρα αγκαλιάζει η άκρως επιβλητική μουσική του Volker Bertelmann. Η δε φωτογραφία του James Friend μας μεταφέρει τις επιπτώσεις του πολέμου στη γη και τη φύση: γκρίζα και ψυχρά χρώματα πλαισιώνουν τα πλάνα, γυμνά δέντρα, γούρνες γεμάτες λάσπη, αίμα, στάχτη…

The end…

17 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους για μερικά εκατοστά γης… Η Συνθήκη των Βερσαλλιών που ουσιαστικά τερμάτισε τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο όριζε, μεταξύ άλλων, ότι η Γερμανία αποδεχόταν την πλήρη ευθύνη για την έναρξη του πολέμου και αποδεχόταν να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις σε διάφορες χώρες (άρθρα 231-248). Εν συντομία οδήγησε στην εξαθλίωση ενός έθνους που αργότερα μετατράπηκε στο Ναζιστικό μόρφωμα.

Να τη δεις…

Γιατί θα δεις τα πρώτα άρματα των συμμάχων να κάνουν την ισοπεδωτική εμφάνισή τους στο πεδίο της μάχης. Η σκηνή που η γη σείεται και ο τρόμος ζωγραφίζεται στα πρόσωπα των Γερμανών στρατιωτών είναι επική. Η σκηνή που ο Paul σκοτώνει έναν Γάλλο στρατιώτη και την ίδια στιγμή το μετανιώνει και προσπαθεί να τον σώσει είναι συγκλονιστική. Το τέλος της ταινίας θα σε βρει με δάκρυα στα μάτια…